De 3 koepelgevangenissen in Nederland

Ontstaan koepelgevangenis

Waarom heet het koepelgevangenis? Simpelweg, omdat het de vorm heeft van een koepel. Maar wat is een koepel? Dit is een gebogen schaalvormige bouwconstructie voor het overdekken van een ruimte, meestal met een ronde basis. Het is ontworpen door J.F Metzelaar volgens het panopticon principe, bedacht door een Brit genaamd Jeremy Bentham.

Nut panopticon principe

Dit heeft als nut om beter te bewaken. Vanaf de toren kan een bewaker de gevangenen en elke cel zien, maar de gevangenen kunnen niet in de toren kijken. Ze weten dus nooit als er wel of niet op ze gelet wordt. Als de gevangenen iets fout doen kunnen ze gelijk verbetert worden. Het ging meer om de gevangenen te disciplineren door te observeren.

Indeling koepelgevangenis

De koepelgevangenis bestaat uit een centrale toren voor de bewakers omringd door een ringvormig gebouw van cellen. Waarbij elke cel bestaat uit twee ramen, gericht naar buiten en de centrale hal.

Koepelgevangenissen in Nederland

Er zijn 3 koepelgevangenissen gebouwd in Nederland. Maar welke is het eerste? De eerste koepelgevangenis is gebouwd in Breda in het jaar 1882-1886. Daarna is er in 1886 in Arnhem ook gebouwd. En als laatst heeft Haarlem ook een koepelgevangenis gehad gebouwd in het jaar 1899-1901.

Koepelgevangenis Breda

Deze koepelgevangenis is gebouwd in het centrum van Breda. Deze gevangenis is bekend door de vier oorlogsmisdadigers die hier opgesloten zaten. Deze waren:

Willy Lages (1901 – 1971). Hij werd in 1966 wegens ziekte vrijgelaten en leefde daarna vrij in Duitsland. Maar in 1971 stierf hij.
Joseph Kotälla (1908 – 1979). In 1979 stierf hij in deze gevangenis.
Franz Fischer (1901 – 1989)
Ferdinand aus der Fünten (1909 – 1989)

Franz Fischer en Ferdinand aus der Fünten werden in 1989 vrijgelaten. Maar beiden stierven kort daarna in Duitsland. Al deze vier oorlogsmisdadigers hadden geen medelijden met hun slachtoffers.

Er zijn nog enkele oorlogsmisdadigers die wisten te ontsnappen uit deze koepelgevangenis in 1952 op tweede kerstdag. Er was vroeger ook een vrouwengevangenis, maar de vrouwen zijn in 2013 overgeplaatst. Per 1 januari 2016 is de koepelgevangenis definitief gesloten als penitentiaire inrichting gesloten, dit vanwege bezuiniging.

Koepelgevangenis Arnhem

In 2013 werd deze gevangenis gesloten, het diende niet meer als gevangenis, maar als huis van bewaring. In 2015 werd deze beschouwd als een opvang voor vluchtelingen.

Koepelgevangenis Haarlem

Er is ook een koepelgevangenis gebouwd in de stad Haarlem. Dit is de enige koepelgevangenis die niet is gebouwd door J.F. Metzelaar, maar door zijn zoon W.C. Metzelaar. In 2016 sloot de gevangenis vanwege teruggelopen aantal gedetineerden en bezuinigingen.

Het gebouw bestaat uit 400 cellen. Deze is toen ook gebruikt als opvangcentrum voor vluchtelingen. En in 2019 is er begonnen om een universiteit te bouwen.
De koepelgevangenissen Breda en Arnhem zijn eigendom van de staat. Alle 3 monumenten zijn rijksmonumenten.
Een rijksmonument is een beschermd monument. Het is bekend vanwege zijn mooiheid en geschiedenis vaak genoeg een culturele achtergrond.

De koepelgevangenissen zijn hele aparte gevangenissen geweest, maar ze waren ook heel goed als het gaat om bewaking. De koepelgevangenissen zijn uiteindelijk gesloten vanwege financiële situatie. Als er volledig steun was zouden deze gevangenissen nog blijven bestaan. Maar het heeft zijn waarde zeker niet verloren. Het is een hele mooie monument gevestigd in de 3 steden van Nederland.